Nowe pomysły na walkę z dyktatem ceny w przetargach publicznych

Dla określenia celów, którym mają służyć wytyczne opracowane przez Ministerstwo Infrastruktury, a w konsekwencji do oceny zasadności takiego działania, konieczne jest cofnięcie się w czasie aż do 2009 roku. Wówczas to chińskie konsorcjum Covec wygrało przetarg na budowę dwóch odcinków autostrady A2, zobowiązując się do zbudowania drogi za 1,3 mld złotych, podczas gdy GDDKiA szacowała, że budowa ta powinna kosztować o połowę więcej. Dalszy ciąg tej historii jest powszechnie znany - w maju 2011 roku chińska firma przestała płacić podwykonawcom i zażądała renegocjacji kontraktu. GDDKiA miesiąc później zerwała umowę, zaś opinia publiczna długo żyła tą sprawą, zastanawiając się, czy droga będzie przejezdna na odbywające się w kolejnym roku Mistrzostwa Europy w piłce nożnej.

To właśnie tamta sytuacja dała początek dyskusji o ukróceniu tzw. dyktatu ceny w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego, która jest obecna w przestrzeni publicznej aż do dzisiaj. Wśród licznych inicjatyw mających zniwelować znaczenie ceny w przetargach, należy wskazać na regułę wprowadzoną nowelizacją ustawy PZP, która weszła w życie 28 lipca ubiegłego roku. Zgodnie z nią, cena może stanowić maksymalnie 60% możliwych do zdobycia w postępowaniu punktów. Wprawdzie obowiązuje ona jedynie wybranych, a nie wszystkich zamawiających, jednak znajdzie ona zastosowanie w szczególności do GDDKiA, gdyż ta, jako organ administracji rządowej, stanowi jednostkę sektora finansów publicznych.

Próg 60 procent

Nowelizacja PZP pozostawiła jednak w tym zakresie pewną furtkę. Nawet zamawiający objęci zakazem stosowania ceny jako jedynego kryterium oceny ofert (lub kryterium, którego waga przekracza 60%), mogą wyjątkowo go uniknąć, jeżeli określą w opisie przedmiotu zamówienia standardy jakościowe odnoszące się do wszystkich istotnych cech przedmiotu zamówienia oraz wykażą w załączniku do protokołu w jaki sposób zostały uwzględnione w opisie przedmiotu zamówienia koszty cyklu życia (zob. art. 91 ust. 2a PZP). Należy zauważyć, że zwłaszcza ten drugi czynnik ma duże znaczenie przy inwestycjach infrastrukturalnych – obejmuje bowiem chociażby niezwykle istotne koszty związane z eksploatacją oraz utrzymaniem, często dotychczas pomijane przez zamawiających.

Warto także wspomnieć, że przywoływaną już nowelizacją PZP, ustawodawca rozszerzył również przykładowy katalog pozacenowych kryteriów oceny ofert. W dalszym ciągu jest on jednak ujęty bardzo enigmatycznie (warto przywołać choćby zawarte w art. 91 ust. 2 pkt 4 PZP sformułowanie „aspekty innowacyjne”), a w związku z tym jego praktyczne wykorzystanie wymaga doprecyzowania poszczególnych kryteriów przez samych zamawiających i ich dostosowanie do konkretnego przypadku.

Jak się wydaje, to właśnie nowo powstałe opracowanie Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa ma stanowić odpowiedź na potrzeby zamawiających, co do zasady zobowiązanych do formułowania pozacenowych kryteriów oceny ofert. Wydaje się, że jest to krok w dobrym kierunku. Z pewnością bowiem dużo skuteczniejsze powinno być opracowanie konkretnych propozycji kryteriów przez ekspertów w danej dziedzinie, niż, przykładowo, dalsze rozszerzanie wyliczenia zawartego w art. 91 ust. 2 PZP.

Kryteria quasi-cenowe 

Niestety większość kryteriów wskazanych przez Ministerstwo Infrastruktury nie ma charakteru pozacenowego, a charakter quasi-cenowy. Z uwagi na ich ścisłe przełożenie na cenę, łatwo wyobrazić sobie, że wykonawcy będą deklarować maksymalne możliwe parametry, np. w zakresie właściwości przeciwpoślizgowej nawierzchni, by otrzymać jak największą liczbę punktów, a jednocześnie będą uwzględniać w swojej wewnętrznej kalkulacji redukcję ceny kontraktowej, która będzie się wiązała z niedotrzymaniem zobowiązania.

Innymi słowy, opublikowany katalog kryteriów nie wpłynie na wybór wykonawcy, który z technicznego punktu widzenia jest lepiej przygotowany do realizacji zamówienia niż konkurenci, a proponowane przez niego rozwiązania są technicznie lepsze, bardziej innowacyjne, a co za tym idzie korzystniejsze dla zamawiającego. Zaproponowane kryteria oceny ofert nie są bowiem kryteriami technicznymi.

Podsumowując, choć co do zasady wprowadzanie wytycznych w zakresie pozacenowych kryteriów oceny ofert dla danej branży należy ocenić pozytywnie, to trudno oczekiwać, by te konkretne, zaproponowane przez Ministerstwo Infrastruktury, a uwzględnione niedawno przez GDDKiA, spełniły należycie swoją rolę. Z ostateczną oceną warto jednak się wstrzymać przynajmniej do momentu otwarcia ofert w pierwszych przetargach, w których zostały one zastosowane.

Autorzy:
Michał Wojciechowski, senior associate w Praktyce Infrastruktury i Energetyki kancelarii Domański Zakrzewski Palinka
Michał Gajdek, associate w Praktyce Infrastruktury i Energetyki kancelarii Domański Zakrzewski Palinka